Misselijk en futloos? de link met vitamine D-tekort en wat je nu kunt doen

Voel je je misselijk en futloos? Vitamine D-tekort geeft vooral vermoeidheid en spier- of botpijn; misselijkheid komt vaker door te hoge supplementen en een verhoogde calciumspiegel. Ontdek hoe je je waarden (25(OH)D en calcium) checkt, welke veilige dagdosering werkt en hoe zon, voeding en inname bij een maaltijd klachten kunnen verminderen. Blijven klachten aanhouden of zijn ze heftig, dan weet je wanneer je het beste je huisarts inschakelt.

Wat is vitamine D-tekort en kan het misselijk maken?

Een vitamine D-tekort betekent dat je bloedwaarde van 25-hydroxyvitamine D te laag is, vaak door weinig zonlicht, een hogere huidpigmentatie, binnen werken of bedekkende kleding. Vitamine D helpt je lichaam calcium op te nemen, ondersteunt sterke botten en spieren en speelt mee in je immuunsysteem en energieniveau. Typische klachten bij een tekort zijn vermoeidheid, spierzwakte, spier- en botpijn en soms somberheid. Misselijkheid past daar meestal niet bij als hoofdsymptoom. Word je misselijk, dan komt dat vaker door iets anders, zoals een buikgriep, migraine, stress, medicijnen of zwangerschap. Toch kan vitamine D wel een rol spelen: niet zozeer te weinig, maar juist te veel. Een te hoge inname van supplementen kan je calciumspiegel in het bloed verhogen (hypercalciëmie), en dat geeft juist misselijkheid, braken, dorst en obstipatie.

Ook het innemen van een capsule op een lege maag kan kortdurende maagklachten geven. Denk je aan een vitamine D-tekort én ben je misselijk, laat dan je bloed checken in plaats van zelf hoog te doseren. Houd je aan normale dagdoseringen en neem je supplement bij een maaltijd met wat vet, zodat je het beter verdraagt. Blijf je misselijk, of heb je daarnaast klachten zoals aanhoudend braken, ernstige buikpijn of onverklaard gewichtsverlies, neem dan contact op met je huisarts om andere oorzaken uit te sluiten en gerichte hulp te krijgen.

Wat doet vitamine D in je lichaam

Vitamine D helpt je lichaam calcium en fosfaat uit je voeding op te nemen, de twee mineralen die je nodig hebt voor sterke botten en tanden. Het ondersteunt ook je spieren: zonder voldoende vitamine D werken spiercontracties minder efficiënt en voel je sneller zwakte of kramp. In je immuunsysteem werkt vitamine D als een soort regelknop die afweerreacties bijstuurt, wat helpt om ontstekingen in toom te houden.

De actieve vorm (calcitriol) bindt aan receptoren in veel weefsels, waaronder darmen, bot en spieren, en houdt zo je calciumspiegel stabiel. Dat is relevant voor misselijkheid: niet zozeer een tekort, maar juist een te hoge vitamine D-inname kan je calcium te hoog maken, wat misselijkheid en buikklachten kan uitlokken.

Misselijkheid: wanneer komt het door een tekort en wanneer niet

Misselijkheid is zelden een direct gevolg van een vitamine D-tekort. Een tekort geeft eerder vermoeidheid, spierzwakte en bot- of spierpijn. Koppel je misselijkheid aan vitamine D, dan komt dat vaker door een te hoge inname van supplementen. Een overschot kan je calciumspiegel laten stijgen (hypercalciëmie) en dat geeft misselijkheid, braken, dorst en buikpijn. Ook een hoge bolusdosering of een capsule op een lege maag kan kortdurende maagklachten geven.

In de meeste gevallen ligt de oorzaak ergens anders, zoals een buikgriep, voedselvergiftiging, reflux, migraine, zwangerschap of medicijnen. Denk je aan een tekort, ga dan niet megadoseren, maar laat je 25(OH)D en eventueel calcium bepalen en neem een normale dagdosering bij een maaltijd. Blijven klachten aanhouden, neem dan contact op met je huisarts.

[TIP] Tip: Bij misselijkheid laat vitamine D-tekort bepalen; supplementeer onder begeleiding.

Signalen en risicofactoren van een vitamine D-tekort

Een tekort aan vitamine D merk je vaak pas als klachten zich opstapelen. Hieronder vind je de belangrijkste signalen en wie extra risico loopt-handig als je je geregeld misselijk voelt en je afvraagt of vitamine D meespeelt.

• Veelvoorkomende klachten: aanhoudende vermoeidheid, slappe of pijnlijke spieren, vage bot- of rugpijn, sneller verkouden of ziek, trager genezende wondjes en een sombere stemming. Misselijkheid is meestal geen typisch symptoom van een tekort, maar kan wel naast deze klachten voorkomen; samen is dat een reden om je waarde te laten checken.
• Signalen van een langdurig of ernstig tekort: spierkrampen, botgevoeligheid en verzwakking van het skelet (osteomalacie bij volwassenen, rachitis bij kinderen).
• Wie extra risico loopt: mensen met weinig zon op de huid (herfst/winter, bedekkende kleding, vooral binnen werken), een donkere huid, hogere leeftijd, overgewicht/obesitas (opslag van vitamine D in vetweefsel) en aandoeningen die de opname of omzetting verstoren (coeliakie of IBD, na bariatrische chirurgie, lever- of nieraandoeningen). Ook sommige medicijnen (bijv. anti-epileptica, glucocorticoïden) en zwangerschap of borstvoeding kunnen de behoefte verhogen.

Herken je jezelf in deze signalen of risicofactoren-zeker in combinatie met terugkerende misselijkheid-dan is het verstandig je vitamine D te laten bepalen. Zo kun je gericht vervolgstappen zetten.

Veelvoorkomende klachten bij een tekort

Een vitamine D-tekort merk je vaak aan aanhoudende vermoeidheid, zware of stijve spieren, spier- en botpijn (vaak in onderrug, heupen of ribben), trager herstel na inspanning en soms spierkrampen. Je kunt ook vaker verkouden zijn, je somberder voelen en merken dat focussen lastiger gaat. Bij een langdurig tekort verzwakken je botten, wat zich kan uiten in diffuse botgevoeligheid of drukpijn.

Deze klachten bouwen meestal langzaam op en worden in de winter vaak duidelijker. Misselijkheid hoort doorgaans niet tot de typische signalen van een tekort; dat zie je eerder bij te veel supplementen, waarbij je calciumspiegel kan stijgen. Krijg je toch maagklachten, neem je vitamine D dan bij een maaltijd en houd je dosering bescheiden.

Wie loopt extra risico

Je loopt extra risico op een vitamine D-tekort als je weinig zon op je huid krijgt: je werkt vooral binnen, draagt bedekkende kleding of smeert altijd hoge SPF en komt zelden buiten tussen 11.00 en 15.00 uur. Heb je een donkere huid, dan maak je minder snel vitamine D aan. Ook als je ouder wordt, na een zwangerschap, of als je overgewicht hebt, kan je spiegel lager zijn.

Aandoeningen die opname of omzetting verstoren – zoals coeliakie, Crohn, lever- of nierziekte en na een maagverkleining – vergroten het risico. Sommige medicijnen (anti-epileptica, glucocorticoïden) verlagen je waarde. Eet je weinig vis of verrijkte producten, dan kan suppletie extra belangrijk zijn.

[TIP] Tip: Aanhoudende misselijkheid? Laat vitamine D prikken; bespreek voeding, zonlicht en suppletie.

Diagnose en bloedwaarden: zo laat je het checken

Als je wilt weten of je een vitamine D-tekort hebt, laat je bloed prikken op 25-hydroxyvitamine D (25(OH)D), de beste maat voor je voorraad. Nuchter prikken is niet nodig en je kunt het het hele jaar door laten doen, al zijn waarden in de winter vaak lager. Uitslagen krijg je meestal in nmol/L; soms in ng/mL. Omrekenen is simpel: ng/mL × 2,5 = nmol/L. Waarden onder de 30-50 nmol/L worden vaak als te laag gezien, een praktische streefwaarde is boven de 50 nmol/L, en sommige richtlijnen mikken op rond 75 nmol/L voor risicogroepen.

Krijg je misselijkheid sinds je met hoge doseringen bent gestart, vraag dan naast 25(OH)D ook calcium en nierfunctie aan om een te hoge calciumspiegel uit te sluiten. Start je met suppletie, kies een vaste dagdosering en laat na 8-12 weken opnieuw prikken om te zien of je goed reageert. Ga niet zelf megadoseren “op gevoel”, want te veel vitamine D kan juist misselijkheid geven. Blijven je klachten ondanks normale waarden bestaan, overleg dan met je huisarts over andere oorzaken.

Wanneer laat je je vitamine D bepalen

Je laat je vitamine D bepalen als je klachten hebt die bij een tekort passen, zoals aanhoudende vermoeidheid, spier- of botpijn, vaker infecties of trager herstel. Ook als je in een risicogroep zit – weinig zon, donkere huid, bedekkende kleding, hogere leeftijd, overgewicht, zwangerschap of een darm-, lever- of nierziekte – is prikken zinvol. Krijg je misselijkheid of andere buikklachten sinds je met supplementen bent begonnen, laat dan tegelijk je calcium checken om een teveel uit te sluiten.

Kies bij voorkeur voor een meting in of na de winter, wanneer je waarde het laagst is. Start je met suppletie, herhaal de test na 8-12 weken om te zien of je op schema ligt en pas je dosering zo nodig aan.

Richtwaarden en omrekening (25(OH)D in NMOL/L en NG/ML)

Onderstaande tabel zet gangbare richtwaarden voor 25(OH)D op een rij en toont de omrekening tussen nmol/L en ng/mL, met een korte duiding over de relatie met misselijkheid.

Kort samengevat: 1 ng/mL = 2,5 nmol/L; een tekort veroorzaakt zelden misselijkheid, terwijl te hoge spiegels door over-suppletie juist wél misselijkheid kunnen geven via hypercalciëmie.

In Nederland en België krijg je je vitamine D meestal als 25(OH)D in nmol/L gerapporteerd; sommige labs gebruiken ng/mL. Omrekenen is eenvoudig: ng/mL × 2,5 = nmol/L en nmol/L ÷ 2,5 = ng/mL. Als vuistregel geldt: onder 30 nmol/L is duidelijk tekort, 30-50 nmol/L is laag, boven 50 nmol/L is voor de meeste mensen voldoende. Voor risicogroepen (zoals bij osteoporose, zwangerschap of malabsorptie) wordt vaak rond 75 nmol/L als praktische streefwaarde gebruikt.

Waarden boven circa 150 nmol/L zijn hoog en kunnen, zeker met veel suppletie, leiden tot een te hoge calciumspiegel met misselijkheid als mogelijke klacht. Let op: referenties en seizoensinvloed verschillen per lab, dus interpreteer je uitslag altijd in context van je klachten en inname.

Extra checks bij misselijkheid en suppletie (calcium en nierfunctie)

Krijg je misselijkheid sinds je met vitamine D bent gestart, laat dan naast 25(OH)D ook je calcium meten, bij voorkeur gecorrigeerd voor albumine of als geïoniseerd calcium. Een te hoge calciumspiegel kan misselijkheid, dorst en buikpijn geven en vraagt om snel bijsturen. Check tegelijk je nierfunctie (creatinine en eGFR), omdat hoge doseringen en hypercalciëmie je nieren kunnen belasten en klachten kunnen versterken.

Vraag zonodig om PTH (bijschildklierhormoon) om een onderliggende hyperparathyreoïdie uit te sluiten. Loop je supplementen en medicijnen na: extra calcium in multivitamines, hoge bolusdoseringen, thiazidediuretica of lithium kunnen het risico vergroten. Verlaag tijdelijk je dosis, neem je vitamine D bij een maaltijd en overleg bij afwijkende waarden of aanhoudende misselijkheid met je huisarts.

[TIP] Tip: Vraag je huisarts 25-OH-vitamine D, calcium en PTH te testen.

Wat kun je doen: praktische aanpak en veilige suppletie

Wil je je vitamine D-waarde verbeteren zonder buikklachten? Hieronder vind je een praktische, veilige aanpak met aandacht voor voeding, zon en suppletie.

• Voeding en zonlicht: ga, wanneer dat kan en veilig is, dagelijks even naar buiten voor wat zon op onbedekte huid; eet regelmatig bronnen van vitamine D zoals vette vis (zalm, haring, makreel), eieren en verrijkte zuivel of plantaardige alternatieven.
• Suppletie zonder misselijkheid: kies liever voor een dagelijkse dosis dan hoge maanddoseringen; een praktische bandbreedte voor de meeste volwassenen is 10-25 microgram (400-1000 IE) vitamine D3 per dag, ingenomen bij een maaltijd met wat vet; start je net, laat na 8-12 weken je 25(OH)D controleren en pas zo nodig aan; vermijd megadoses en blijf onder 100 microgram (4000 IE) per dag, tenzij je arts anders adviseert; krijg je misselijkheid, verlaag tijdelijk de dosis, splits de inname of stap over op oliegebonden druppels/softgels en neem ze na de maaltijd.
• Wanneer huisarts: neem contact op bij aanhoudende misselijkheid, braken, buikpijn, extreme dorst of veel plassen, of als je nieraandoeningen hebt, zwanger bent of meerdere supplementen gebruikt; vraag zo nodig om controle van 25(OH)D, calcium en nierfunctie, zeker als klachten ontstonden na starten met suppletie of bij per ongeluk hoge inname.

Met deze stappen kun je je spiegel vaak rustig verbeteren zonder maag- of darmklachten. Twijfel je over dosis of klachten, overleg dan laagdrempelig met je huisarts.

Voeding en zonlicht: eenvoudige manieren om je waarde te verbeteren

Je lichaam maakt de meeste vitamine D zelf aan via zonlicht. In de lente en zomer levert kort zonnen midden op de dag het meest op: laat gezicht, armen en eventueel onderbenen 10-20 minuten meepakken, zonder te verbranden, en smeer daarna gewoon in. In de herfst en winter maak je in Nederland en België nauwelijks vitamine D aan; dan helpt voeding extra. Kies vaker voor vette vis zoals zalm, haring of makreel, en voeg eieren of (met vitamine D) verrijkte smeer- en bakproducten en plantaardige drinks toe.

Paddenstoelen die met UV-licht behandeld zijn leveren D2, wat ook bijdraagt. Neem vitamine D-rijke voeding bij wat vet voor een betere opname. Vind je supplementen zwaar op de maag, dan zijn deze eenvoudige keuzes een milde, dagelijkse opsteker.

Suppletie zonder buikklachten: dosering, timing en inname-tips

Kies voor een dagelijkse, bescheiden dosering in plaats van hoge week- of maanddoseringen; 10-25 microgram (400-1000 IE) vitamine D3 is voor veel volwassenen een fijne start. Neem je supplement bij je hoofdmaaltijd met wat vet, want dat verbetert de opname en voorkomt een lege-maag-gevoel. Oliegebonden druppels of softgels zijn vaak milder voor je maag dan droge tabletten. Heb je een hogere dagdosering, bouw dan rustig op en verdeel desnoods over twee momenten.

Blijf ruim onder 100 microgram per dag (4000 IE), tenzij anders geadviseerd. Krijg je toch misselijkheid, verlaag tijdelijk je dosis, stap over op een andere vorm en neem het consequent op hetzelfde tijdstip. Gebruik je ook calcium, neem dat dan op een ander moment en laat bij aanhoudende klachten je calcium controleren.

Wanneer neem je contact op met je huisarts

Neem contact op met je huisarts als je misselijkheid heftig is, aanhoudt of gepaard gaat met braken, duizeligheid, uitdroging, ernstige buikpijn of onverklaard gewichtsverlies. Startte je misselijkheid na het nemen van vitamine D, zeker bij hoge doseringen, laat dan je 25(OH)D, calcium en nierfunctie checken om een teveel uit te sluiten. Bel ook als je klachten krijgt die passen bij een hoge calciumspiegel, zoals extreme dorst, veel plassen, verwardheid of plots ontstaan van nierpijn.

Heb je een aandoening aan darmen, lever of nieren, gebruik je thiazidediuretica, lithium of veel calcium, of ben je zwanger, overleg dan vooraf over de juiste dosering. Blijven je klachten ondanks normale waarden bestaan, dan is aanvullend onderzoek verstandig.

Veelgestelde vragen over vitamine d tekort misselijk

Wat is het belangrijkste om te weten over vitamine d tekort misselijk?

Vitamine D regelt botten, spieren en immuunfunctie. Een tekort geeft vaak vermoeidheid, spier- en botpijn; misselijkheid is zeldzamer en past eerder bij overdosering of andere oorzaken. Laat 25(OH)D, calcium en nierfunctie checken bij aanhoudende klachten.

Hoe begin je het beste met vitamine d tekort misselijk?

Inventariseer risicofactoren (weinig zon, donkere huid, hogere leeftijd, zwangerschap) en klachten. Laat 25(OH)D prikken. Streef >50 nmol/L (~20 ng/mL). Begin met 10-25 µg (400-1000 IE) bij de maaltijd; verdeel dosering om misselijkheid te voorkomen.

Wat zijn veelgemaakte fouten bij vitamine d tekort misselijk?

Te hoge bolusdoseringen slikken zonder bloedcontrole, misselijkheid toeschrijven aan tekort i.p.v. hypercalciëmie, innemen op lege maag, D2 i.p.v. D3 gebruiken, of interacties negeren (thiaziden, lithium). Raadpleeg je huisarts bij braken, uitdroging, nierklachten of zwangerschap.